ENGLISH VERSION
The beginning
of European civilization is a matter of disagreement in scientific circles. It
may be the French Revolution, for the modern world, it may be the Middle Ages
or even the beginning of the Roman Empire. Although they all have a grain of
truth the most accurate answer would be both the Battle of Thermopylae and the
Battle of Salamis. When the classical epoch began, when democracy survived.
When Greece stood against eastern expansion, protecting all of Europe. That is
why the philosopher Friedrich Engels said that "without Greece there would
be no modern Europe". So the impact of these two battles was immeasurable
for Europe and the world.
In 480
BC the Persian king Xerxes invaded Greece. He crosses the land of Macedonia,
camps in Thessaly, which the Greeks leave. They already know about the
expedition from Xerxes' envoys, who asked for "land and water",
accepting the refusal. Over 1,000 Greek cities meet in Corinth to formulate the
strategy. 30 remain, among them the strongest Athens and Sparta, which are not
at the best level of diplomatic relations. The newly established democracy in
Athens poses a threat to oligarchic Sparta, especially the slave-peasant
system. They put aside rivalries for once by recommending the Greek Alliance
led by Sparta. They decide to stop the Persians at the narrow passage of
Thermopylae. The navy camps at Artemisio. They deploy 6,000 hoplites against
100,000 Persian soldiers. The first two days are dominated by the superiority
of the opulent phalanx. On the third, Ephialtes betrays a passage bringing the
Persian army to the rear of the Greeks. The incompetence of the Phocaeans makes
things easier. King Leonidas drives off the majority of the troops, leaving
with 298 Spartans and 700 Thespians. The Persians march on empty Athens,
burning and looting. The women flee. The men defeat the enemy navy at Salamis.
The war is essentially over, but the end comes a year later with the Battle of
Plataea and the Battle of Mycale.
The Battle of Thermopylae remains more
widely publicized than the Battle of Salamis. Although the defeat did not help
strategically, it contributed to the development of Greek civilization. The
Greeks fought ferociously, knowing that they would die to save their fellow
warriors. To this day they remain a source of inspiration and admiration. They
inspired the fight at Salamina, the sacrifice to the death. If at Thermopylae
they surrendered, it is doubtful that the others would have continued the war
with the same will. The dimensions given to self-sacrifice created the Greek
image and identity. Herodotus, the father of history, spoke for the first time
in the "Medes" about the superiority of the Greeks over the
"barbarians". Their sacrifice shaped Greece internally and
internationally. Sparta, by "forcing" its hoplites to fight along
with the 700 Thespians, gave something of incalculable value: The shaping of
Greek civilization. The society of Sparta offered other virtues, but this
particular battle indirectly offered Greek culture and Greek thought. Their
bravery later contributed to the Greek Revolution of 1821. In essence, this
particular battle shaped the Greek nation. To synthesize the Greek
revolutionary spirit, the Greek revolutionaries used such elements. They
managed to unite the divided Greek world by setting aside their usually
non-existent animosities, proving that when Greeks work together, they succeed.
The Battle of Salamis, which ended the war
with a great legacy in world history, is well known. It saved Greece to conquer
culturally the then known world. After repelling the Persian
"Barbarians" the Greeks, confident in their superiority, decided to
"justify" this difference without censorship from a despotic power or
priesthood. The Classical era, modern civilization, begins. The Greeks create,
innovated in all areas. They no longer borrow anything from the Eastern
peoples, except the mathematics which developed. Athens takes the baton from
Ionia, creates two main philosophical currents: the ethics of the Sophists and
the ethics of Socrates. The Sophists took the first step towards individualism
and attention to the individual. With Gorgias as their main representative,
they laid the foundations for the development of rhetoric and its great
flowering in the 4th century BC. On the one hand, Protagoras with his belief
that nothing can be the same and everything is relative, following Heraclitus.
On the other hand, Socrates, having in common with the Sophists the goal of
producing competent citizens, perfected individualism, creating the Ethical
Philosophy, introducing general concepts, inventing the deductive method for
finding truth. Hippocrates laid the foundations of rational medicine. Drama and
literature are developed. The three great poets (Aeschylus, Sophocles,
Euripides) bring new philosophical and political ideas to the theatre. A new
science, historiography, is created. Thucydides realizes the importance of
research, of impartiality in history. History is now a search for deeper causes
and effects, not a mere recounting of an event. The foundations were laid and
developed in everything concerning the man.
Inextricably linked to the Classical Age is
the development of democracy, the greatest achievement of the age, the optimal
constitution that brings about equal development. Democratic reforms are being
promoted. A pioneering legislation, egalitarianism, lays the foundations of modern
democracy. The Athenians called their constitution "isonomy". The
Greeks, unlike the Anatolians, obeyed the law, this vague concept, not the will
of the king-god. A viewpoint uninterruptedly alive until the fall of the
Eastern Roman Empire (1453), showing the power of democracy over autocracy.
Democracy came as a complement to the development of humanism with such a
structure that it transformed the inhabitant into a citizen. Man as part of a
group, society, city, is not a unit unlike the Persian concept that he is an
object for the monarch. Other Greek cities also developed such values. The
value of the naval battle and the battle of Marathon are magnified because if
democracy were to be broken up, it is highly doubtful whether the conditions
for its re-establishment would exist. If democracy was dissolute, which was in
its embryonic stage, the world would have been a different place.
But Sparta survived a tough military
society with interesting elements that are still preserved today. It was the
first power with a purely professional army. It can also be considered the
first social state. Through barracks and state care it relied on the constant
production of competent soldiers for the defense of the regime. Its citizens as
soldiers were guaranteed a form of health care and pension, food and work.
There was relative equality between the sexes in Sparta's society. The Spartan
women owned property, participated in social life, and exercised naked. Unheard
of in the rest of the world. The constitution is described as oligarchic but it
was the only one up to that time that combined balanced democratic and
monarchical elements. The monarchical elements outweighed the democratic ones
as the real power was held by the Ephors while Apella had no decision-making
power.
It is argued by a significant portion of
the scholarly community that the world is not a product of Greek civilization
but because of the Persian Wars a mixture of the West (Greeks) and the East
(Persians). The East represents absolutism and submission to God: we are His
products and servants. The West represents the absolute freedom of the
individual: we are above God, we think and act freely without restraint. But in
Greece this was not the case: we are products of God/Gods but also free,
thinking citizens, acting not for our own interests but for the community. The
balance between East and West is Greek civilization. The permanent and constant
conflict, which at times is dominated by one of the three poles, gives birth to
all the achievements of human civilization.
According to a third view, it is not true that
the Greeks fought despotism, enslavement, and the inferiority of the
barbarians. The Persians had a comparable civilization with magnificent works,
a highly efficient bureaucracy that managed to govern for centuries a vast
empire copied by Alexander the Great, a monetary system that also influenced
Greece with the circulation of the Darius, management of a huge army and navy
and maintenance of the post office. Thus the view of the unification of
civilizations is supported. The enslavement argument is not particularly
strong. Of course the monarch had his subjects. Herodotus testifies to this by
stating that the Greeks fought for their families while the Persians fought for
the king. In fact they had no slaves. Those who worked were paid based on their
merit. The Persian administrative system allowed the controlled areas to
develop their culture. They did not impose Zoroastrianism and so the Ionian
culture did not decline to any significant degree. By paying taxes and joining
the military, you had nothing to fear. Even the Ionian Revolution broke out
because of the authoritarian rule of the vassal tyrants, not the king. Greek
civilization might have had the potential to develop in the event of a Persian
conquest, but it is highly doubtful that it would have reached the greatness it
did. Also, the cultural conquest would not have happened, as it did with the
Romans, as the Ionians didn't succeed at that, beingin their cultural heyday,
because they were fighting for their freedom. It is certain that the same would
have happened in the rest of Greece.
These two battles should be a source of
inspiration and hope. We must understand their historical and spiritual
significance. The ancient Greek stayed there with vigor not to fight but to
die, to defend to the last their values, their morals, their family, their
homeland. And in Thermopylae and in Salamis. Aeschylus writes to the paean
before the battle
"O
children of the Greeks, be free, free your country, and free your children,
your women, your gods and your fathers,
"and
the ancestors of your ancestors.
...and now
for all the struggle." (Perseus, v. 396-399)
summarizing
all the values of the ancient Greek world: family, religion, freedom, homeland.
In contrast to modern society, they had values, they recognized them, defended
them as guardians. K.P.Cavafy.
in his
"Thermopylae" acknowledges the modern abandonment of values:
"Honour
to those who set out to guard Thermopylae ....
even if the
Medes will cross".
This is the
greatest legacy of these battles: the belief in defending values.
Let us accept the lesson of history. The
Greeks have lived in harmony and peace many times, many other times hostile,
hating each other. By living in harmony we can defeat any enemy. Let us be like
Themistocles and Leonidas, putting aside differences to defend what is most
precious: the homeland. Let us be like the Greeks at Salamis who brought back
the exiles, forgetting enmities and passions to face the one common enemy. We
need to understand such lessons in the difficult modern times, even in the
pandemic we live in. We have been and will be the bastion of democracy, of moderation
in the face of the authoritarian and excessive East, whatever it may be at any
given time
In our
time, to defend our democracy and our sovereignty requires a capable navy and
air force, as history and the strategy of Themistocles have proven. The
benefits are political and economic, as the ability to defend shows evidence of
a strong state. Themistocles' strategy had motivating factors. When silver was
discovered in Lavrion he convinced it to be used for the fleet, that is in long
term solutions. We should not use the resources on unnecessary military
spending but on targeted purchases with a long-term plan. Purchases should not
be indicated from the East, as has been the case since the post-war period, and
we should not get involved in what is, if I may say so, a Cold War for
children.
The West and Greece were born out of the
two battles. Greece, with the self-confidence of the victor, engaged in a
constant search for knowledge that led to the foundation of everything that
concerns man today. This is the duty of human beings and especially of Greeks:
not to be in constant worship of their ancestors but to be inspired by them and
continue the journey. In the times we live in, with democracy and human rights
being in danger from all sides in the name of the homeland and controversial
values, it is the duty of all of us to protect them by "guarding
Thermopylae", even if the Medes will cross, not to die stony and
meaningless in our souls, because the struggle is now for all.
Η αρχή του ευρωπαϊκού πολιτισμού είναι ένα θέμα διαφωνίας στους επιστημονικούς κύκλους. Μπορεί να είναι η Γαλλική επανάσταση, για τον σύγχρονο κόσμο, μπορεί να είναι ο Μεσαίωνας ή ακόμη η αρχή της Ρωμαϊκής αυ
τοκρατορίας. Παρά το γεγονός ότι όλα έχουν ένα κόκκο αλήθειας η ακριβέστερη απάντηση θα ήταν τόσο η μάχη των Θερμοπυλών όσο και η ναυμαχία της Σαλαμίνας. Όταν άρχισε η κλασσική επόχη, όταν επιβίωσε η δημοκρατία. Όταν η Έλλαδα στάθηκε απέναντι στην ανατολική επέκταση προστατεύοντας όλη την Ευρώπη. Για αυτό και ο φιλόσοφος Φρίντριχ Ένγκελς είπε ότι “χωρίς την Ελλάδα δεν θα υπήρχε η σύγχρονη Ευρώπη”. Η επίδραση λοιπόν αυτών των δύο μαχών ήταν ανυπολόγιστη για την Ευρώπη και τον κόσμο.
Η μάχη των Θερμοπυλών παραμένει ευρύτερα διαδεδομένη σε σύγκριση με τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Η ήττα αν και δε βοήθησε στρατηγικά, συνέβαλε στην ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού. Οι Έλληνες πολέμησαν με αυταπάρνηση γνωρίζοντας ότι θα πέθαιναν για να σωθούν οι συμπολεμιστές τους. Μέχρι σήμερα αποτελούν πηγή έμπνευσης και θαυμασμού. Ενέπνευσαν τον αγώνα στη Σαλαμίνα, την μέχρις εσχάτων θυσία. Εάν στις Θερμοπύλες παραδίδονταν, είναι αμφίβολο εάν οι υπόλοιποι συνέχιζαν τον πόλεμο με την ίδια θέληση. Οι διαστάσεις που δόθηκαν στην αυτοθυσία δημιούργησαν την Ελληνική εικόνα και ταυτότητα. Ο Ηρόδοτος, ο πατέρας της ιστορίας, μίλησε για πρώτη φορά στα “Μηδικά” για την ανωτερότητά των Ελλήνων έναντι των “βαρβάρων”. Η αυτοθυσία διαμόρφωσε την Ελλάδα εσωτερικά και διεθνώς. Η Σπάρτη “εξαναγκάζοντας” τους οπλίτες να αγωνιστούν μαζί με τους 700 Θεσπιείς έδωσαν κάτι ανυπολόγιστης αξίας: Τη διαμόρφωση του Ελληνικού πολιτισμού. Η κοινωνία της Σπάρτης προσέφερε και άλλες αρετές αλλά η συγκεκριμένη μάχη προσέφερε έμμεσα τον Ελληνικό πολιτισμό και την Ελληνική σκέψη. Η ανδρεία τους συνέβαλε μεταγενέστερα στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ουσιαστικά η συγκεκριμένη μάχη διαμόρφωσε το ελληνικό έθνος. Για να συνθέσουν το Ελληνικό επαναστατικό πνεύμα οι Έλληνες επαναστάτες χρησιμοποίησαν τέτοιου είδους στοιχεία. Κατόρθωσαν να ενώσουν τον διαιρεμένο ελληνικό κόσμο παραμερίζοντας τις συνήθως ανύπαρκτες έχθρες τους, αποδεικνύοντας ότι όταν οι Έλληνες συνεργάζονται, επιτυγχάνουν.
Γνωστή και η ναυμαχία της Σαλαμίνας που τελείωσε τον πόλεμο με μεγαλή παρακαταθήκη στην Ελληνική και παγκόσμια Ιστορία. Διέσωσε την Ελλάδα αυτούσια για να κατακτήσει τον πολιτισμικά τότε γνωστό κόσμο. Μετά την απώθηση των Περσών-“Bαρβάρων” οι Έλληνες με αυτοπεποίθηση για την ανωτερότητά τους αποφάσισαν να “δικαιολογήσουν” αυτή τη διαφορά χωρίς λογοκρισία από μια δεσποτική δύναμη ή ιερατείο. Αρχίζει η Κλασσική εποχή, ο σύγχρονος πολιτισμός. Οι Έλληνες δημιουργούν, καινοτομούν σε όλους τους τομείς. Δεν δανείζονται πια τίποτα από τους Ανατολικούς λαούς, εκτός από τα μαθηματικά που εξελίσσουν. Η Αθήνα παίρνει τη σκυτάλη από την Ιωνία, δημιουργεί δυο βασικά φιλοσοφικά ρεύματα: την ηθική των Σοφιστών και την ηθική του Σωκράτη . Οι σοφιστές έκαναν το πρώτο βήμα για τον ατομικισμό και την προσοχή στον άνθρωπο. Με κύριο εκπρόσωπο τον Γοργία έβαλαν τις βάσεις για την ανάπτυξη της ρητορικής και τη μεγάλη ακμή της τον 4ο αι. π.Χ. Από τη μια ο Πρωταγόρας με την πεποίθηση ότι τίποτε δεν μπορεί να είναι το ίδιο και τα πάντα είναι σχετικά, ακολουθώντας τον Ηράκλειτο. Από την άλλη ο Σωκράτης έχοντας κοινό στόχο με τους σοφιστές την παραγωγή ικανών πολιτών, τελειοποίησε τον ατομικισμό, δημιουργώντας την Ηθική Φιλοσοφία, εισάγοντας τις γενικές έννοιες, επινοώντας την επαγωγική μέθοδο για την εύρεση της αλήθειας. Τέθηκαν από τον Ιπποκράτη οι βάσεις της ορθολογιστικής ιατρικής. Γνωρίζει ανάπτυξη το δράμα και η λογοτεχνία. Οι τρεις μεγάλοι ποιητές (Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης) φέρνουν νέες φιλοσοφικές και πολιτικές ιδέες στο θέατρο. Δημιουργείται μια καινούργια επιστήμη, η ιστοριογραφία. Ο Θουκυδίδης συνειδητοποιεί τη σημασία της έρευνας, της αμεροληψίας στην ιστορία. Η ιστορία είναι πλέον αναζήτηση βαθύτερων αιτίων και αποτελεσμάτων, όχι απλή εξιστόρηση ενός γεγονότος. Τέθηκαν και αναπτύχθηκαν οι βάσεις σε οτιδήποτε αφορά τον άνθρωπο.
Αλληλένδετη με την Κλασσική Εποχή είναι η εξέλιξη της Δημοκρατίας, το μεγαλύτερο επίτευγμα της εποχής, το βέλτιστο πολίτευμα που επιφέρει ισότιμη ανάπτυξη. Προωθούνται εκδημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Μια πρωτοποριακή νομοθεσία, η ισονομία, θέτει τις βάσεις της σύγχρονης Δημοκρατίας. Ισονομία αποκαλούσαν το πολίτευμά τους οι Αθηναίοι. Οι Έλληνες σε αντίθεση με τους Ανατολίτες υπάκουαν στο νόμο, σε αυτήν την αόριστηέννοια, όχι στην βούληση του βασιλέως-θεού. Άποψη αδιάλειπτα ζωντανή μέχρι την πτώση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1453) δείχνοντας τη δύναμη της Δημοκρατίας απέναντι στην απολυταρχία. Η Δημοκρατία ήρθε ως συμπλήρωμα της ανάπτυξης του ανθρωπισμού με τέτοια δομή που μεταμόρφωσε τον κάτοικο σε πολίτη. Ο άνθρωπος ως μέρος μιας ομάδας, κοινωνίας, πόλης, δεν είναι μονάδα σε αντίθεση με την περσική αντίληψη ότι είναι αντικείμενο του μονάρχη. Και άλλες ελληνικές πόλεις ανέπτυξαν τέτοιες αξίες. Η αξία της ναυμαχίας αλλά και της μάχης του Μαραθώνα μεγεθύνονται διότι αν καταλυόταν η Δημοκρατία, είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν θα υπήρχαν οι προϋποθέσεις επανακαθίδρυσής της. Η ενδεχόμενη κατάλυση της Δημοκρατίας, που βρισκόταν σε εμβρυακό στάδιο, ο κόσμος θα ήταν διαφορετικός.
Επιβίωσε όμως και η Σπάρτη, σκληρή στρατιωτική κοινωνία με ενδιαφέροντα στοιχεία που διατηρούνται ακόμη σήμερα. Ήταν η πρώτη δύναμη με αμιγώς επαγγελματικό στρατό. Μπορεί να θεωρηθεί επίσης ως το πρώτο κοινωνικό κράτος. Μέσω στρατώνων και κρατικής φροντίδας βασιζόταν στη διαρκή παραγωγή ικανών στρατιωτών για την άμυνα του καθεστώτος. Οι πολίτες της ως στρατιώτες είχαν εξασφαλισμένη μια μορφή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψη και σύνταξης, τροφή και εργασία. Στην κοινωνία της Σπάρτης υπήρχε σχετική ισότητα μεταξύ των δύο φύλων. Οι
Σπαρτιάτισσες κατείχαν περιουσία, συμμετείχαν στον κοινωνικό βίο, γυμνάζονταν γυμνές. Ανήκουστο στον υπόλοιπο κόσμο. Το πολίτευμα χαρακτηρίζεται ολιγαρχικό αλλά ήταν μέχρι τότε το μόνο που συνδύαζε ισορροπημένα δημοκρατικά και μοναρχικά στοιχεία. Τα μοναρχικά στοιχεία υπερκέρασαν τα δημοκρατικά καθώς την πραγματική δύναμη την είχαν οι Έφοροι ενώ η Απέλλα δεν είχε αποφασιστική αρμοδιότητα.
Υποστηρίζεται από σημαντική μερίδα της επιστημονικής κοινότητας ότι ο κόσμος δεν είναι προϊόν του Ελληνικού πολιτισμού αλλά και λόγω των Περσικών Πολέμων μείγμα της Δύσης (Έλληνες) και της Ανατολής (Πέρσες). Η Ανατολή εκπροσωπεί την απολυταρχία και την υποταγή στον Θεό: είμαστε προϊόντα και υπηρέτες Του. Η Δύση εκπροσωπεί την απόλυτη ελευθερία του ατόμου: είμαστε υπεράνω του Θεού, σκεφτόμαστε και πράττουμε ελεύθερα χωρίς αναστολές. Όμως στην Ελλάδα δεν ίσχυε αυτό: είμαστε προϊόντα του Θεού/των Θεών αλλά και ελεύθεροι, σκεπτόμενοι πολίτες, πράττουμε όχι για το συμφέρον μας αλλά για την κοινότητα. Η ισορροπία ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση είναι ο Ελληνικός πολιτισμός. Η μόνιμη και συνεχής διαμάχη, που κατά περιόδους υπερτερεί ένας εκ των τριών πόλων, γεννά όλα τα επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού.
Κατά μια τρίτη άποψη δεν ευσταθεί ότι οι Έλληνες πολέμησαν τον δεσποτισμό, την υποδούλωση, την κατωτερότητα των βαρβάρων. Οι Πέρσες είχαν εφάμιλλο πολιτισμό με μεγαλοπρεπή έργα, ιδιαίτερα αποδοτική γραφειοκρατεία που κατάφερε να διοικεί για αιώνες μια αχανή αυτοκρατορία που αντέγραψε ο Μέγας Αλέξανδρος, νομισματικό σύστημα που επηρέαζε και την Ελλάδα με την κυκλοφορία των δαρεικών, διαχείριση ενός τεράστιου στρατού και ναυτικού και συντήρηση ταχυδρομείου. Έτσι υποστηρίζεται και η άποψη περί ενώσεως των πολιτισμών. Το επιχείρημα περί υποδούλωσης δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρό. Φυσικά ο μονάρχης είχε τα υποκείμενά του. Το μαρτυρεί ο Ηρόδοτος αναφέροντας ότι οι Έλληνες πολεμούσαν για τις οικογένειές τους ενώ οι Πέρσες για το βασιλιά. Στην πραγματικότητα δεν είχαν σκλάβους. Όσοι δούλευαν πληρώνονταν με βάση την αξία τους. Το περσικό διοικητικό σύστημα έδινε τη δυνατότητα στις ελεγχόμενες περιοχές να αναπτύσσουν τον πολιτισμό τους. Δεν επέβαλαν το Ζωροαστρισμό και έτσι ο πολιτισμός της Ιωνίας δεν παρήκμασε σε σημαντικό βαθμό. Πληρώνοντας τους φόρους και συμμετέχοντας στο στράτευμα, δεν είχες τίποτε να φοβάσαι. Ακόμη και η Ιωνική Επανάσταση ξέσπασε λόγω της αυταρχικής διοίκησης των υποτελών τυράννων, όχι του βασιλιά. Ο ελληνικός πολιτισμός ίσως είχε τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σε περίπτωση περσικής κατάκτησης αλλά είναι ιδιαιτέρως αμφίβολο αν θα έφτανε στο μεγαλείο που έφτασε. Επίσης δεν θα συνέβαινε η πολιτιστική κατάκτηση, όπως με την Ρώμη, καθώς ούτε οι Ίωνες δεν τα κατάφεραν που ήταν σε πολιτιστική ακμή, γιατί αγωνιζόντουσαν για τη ελευθερία τους. Είναι βέβαιο ότι το ίδιο θα συνέβαινε στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Αυτές οι δύο μάχες πρέπει να αποτελούν πηγή έμπνευσης και ελπίδας. Οφείλουμε να κατανοήσουμε την ιστορική και την πνευματική σημασία τους. Οι πρόγονοί μας έμειναν εκεί με σθένος όχι για να πολεμήσουν αλλά για να πεθάνουν, να υπερασπισθούν μέχρις εσχάτων τις αξίες, την ηθική τους, την οικογένεια, την πατρίδα. Και στις Θερμοπύλες και στην Σαλαμίνα. Ο Αισχύλος γράφει στον παιάνα πριν την ναυμαχία
“Ὦ παῖδες Ἑλλήνων, ἴτε, ἐλευθεροῦτε πατρίδ', ελευθεροῦτε δὲ παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τε πατρῴων ἕδη,
ήκας τε προγόνων·
νῦν ὑπέρ πάντων ὁ αγών.” (Πέρσαι, στ. 396-399)
συνοψίζοντας όλες τις αξίες του αρχαίου ελληνικού κόσμου: οικογένεια, θρησκεία, ελευθερία, πατρίδα. Σε αντίθεση με τη σύγχρονη κοινωνία είχαν αξίες, τις αναγνώριζαν, τις υπερασπίσθηκαν ως θεματοφύλακες. Ο Κ.Π.Καβάφης
στις “Θερμοπύλες” του αναγνωρίζει την σύγχρονη εγκατάλειψη των αξιών:
“Τιμή σ ́εκείνους που όριζαν να φυλάνε Θερμοπύλες ....
ακόμη κι αν οι Μήδοι θα διαβούν”.
Αυτή είναι η μεγαλύτερη κληρονομιά αυτών των μαχών: η πίστη στην υπεράσπιση αξιών.
Ας δεχτούμε το μάθημα της Ιστορίας. Οι Έλληνες ζήσαμε αρμονικά και ειρηνικά πολλές φορές, άλλες τόσες εχθρικά μισώντας ο ένας τον άλλον. Ζώντας αρμονικά μπορούμε να νικήσουμε οποιονδήποτε εχθρό. Ας γίνουμε όπως ο Θεμιστοκλής και ο Λεωνίδας, παραμερίζοντας διαφορές για να υπερασπιστούμε το πολυτιμότερο: την πατρίδα. Ας γίνουμε όπως οι Έλληνες στη Σαλαμίνα που έφεραν πίσω τους εξόριστους, ξέχασαν έχθρες και πάθη για να αντιμετωπίσουν τον έναν και μοναδικό κοινό εχθρό. Πρέπει να κατανοούμε τέτοια μαθήματα στη δύσκολη σύγχρονη εποχή, ακόμη και στην πανδημία που ζούμε. Ήμασταν και θα είμαστε το προπύργιο της Δημοκρατίας, του μέτρου απέναντι στην απολυταρχική και υπερβολική Ανατολή, όποια κι αν αυτή είναι κάθε φορά
Στην εποχή μας για να υπερασπιστούμε την Δημοκρατία και την κυριαρχία μας απαιτείται αξιόμαχος στόλος και αεροπορία, όπως απέδειξε η Ιστορία και η στρατηγική του Θεμιστοκλή. Τα οφέλη είναι πολιτικά και οικονομικά, καθώς η δυνατότητα υπεράσπισης δείχνει στοιχεία δυνατού κράτους. Η στρατηγική του Θεμιστοκλή ειχε κινητήριες γραμμές. Όταν ανακαλύφθηκε ο άργυρος στο Λαύριο έπεισε να χρησιμοποιηθεί για τον στόλο, δηλαδή σε μακροπρόθεσμες λύσεις. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τους πόρους σε άσκοπες στρατιωτικές δαπάνες αλλά σε στοχευμένες αγορές με μακροπρόθεσμο πλάνο. Δεν πρέπει οι αγορές να υποδεικνύονται εξ ανατολών, όπως γίνεται μετά τη Μεταπολίτευση και να μπλεκόμαστε σε ένα, ας μου επιτραπεί η έκφραση, Ψυχρό Πόλεμο για παιδιά.
Από τις δύο μάχες γεννήθηκε η Δύση και η Ελλάδα. Η Ελλάδα με την αυτοπεποίθηση του νικητή επιδόθηκε σε διαρκή αναζήτηση της γνώσης που οδήγησε στη θεμελίωση όσων απασχολούν το άνθρωπο σήμερα. Αυτό είναι το χρέος των ανθρώπων και ειδικά των Ελλήνων: να μην βρίσκονται σε διαρκή λατρεία των προγόνων αλλά να εμπνέονται απ ́ αυτούς συνεχίζοντας το ταξίδι. Στις εποχές που ζούμε με τη Δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα να βάλλονται από παντού στο όνομα της πατρίδος και αμφιλεγόμενων αξιών, είναι χρέος όλων μας να τα προστατεύσουμε “φυλάγοντας Θερμοπύλες”, ακόμη και αν οι Μήδοι θα διαβούν, να μην πεθάνουμε πέτρινοι χωρίς νόημα στην ψυχή μας διότι νῦν ὑπέρ πάντων ὁ αγών.